Wat is epilepsie?

Epilepsie is een aandoening van de hersenen waarbij mensen aanvallen krijgen.

Deze aanvallen ontstaan door plotselinge en/of tijdelijke verstoring in de prikkeloverdracht van de hersenen. De hersenen bestaan uit allemaal cellen die zich samenvoegen tot netwerken. Elk netwerk heeft zijn eigen taak. Zo is er een netwerk verantwoordelijk voor het bewegen, ruiken, voelen en zien. De cellen in de netwerken communiceren met elkaar door middel van elektrische impulsen.

Bij een epileptische aanval ontstaat kortsluiting in één of meer van deze netwerken. Er zijn veel verschillende soorten epilepsie. De verschijnselen van een aanval hangen samen met de ernst en de plaats van de kortsluiting in de hersenen. Maar wanneer heb je epilepsie? Er is pas sprake van epilepsie wanneer u regelmatig aanvallen heeft die ontstaan zijn door een kortsluiting in de hersenen.

Diagnose

Om de diagnose epilepsie te stellen, is een goede beschrijving van de aanvallen nodig. Soms kunnen mensen dit zelf, maar meestal gebeurt dit door iemand uit de omgeving. Aangezien veel mensen tijdens een aanval hun bewustzijn verliezen, is het belangrijk om ook de omgeving te vragen hoe een aanval eruitziet. Als u getuige bent van een epileptische aanval is het belangrijk op te letten wat er precies gebeurt. Begint iemand met het draaien van zijn/haar ogen? Begint iemand te schokken? Raakt iemand buiten bewustzijn? Ook filmopnames van aanvallen kunnen de artsen helpen om een beeld te krijgen over de situatie. Bovendien wordt de ziektegeschiedenis bekeken en geanalyseerd. Indien er een vermoeden bestaat voor epilepsie worden vaak in het ziekenhuis aanvullende onderzoeken verricht.

Bij het vermoeden van epilepsie wordt er vaak een EEG (Elektro-encefalogram) gemaakt. EEG staat ook wel bekend als een hersenfilmpje. De artsen brengen de hersenactiviteit met een EEG-onderzoek in kaart. Dit gebeurt via elektroden op het hoofd. Deze elektroden geven signalen door vanuit de hersenen. Deze elektroden zijn aangesloten op een kastje dat in verbinding staat met een computer. Op deze manier is de hersenactiviteit inzichtelijk. Tijdens een epileptische aanval vindt er een verstoring in de hersenactiviteit plaats. Op het computerscherm zijn dan pieken of piekgolven te zien.

Als iemand vooral tijdens de slaap aanvallen heeft, is het mogelijk om een slaap-EEG te maken. Deze EEG laat afwijkingen zien die niet worden waargenomen als iemand wakker is. Ook video wordt soms ingezet om de aanvallen nog beter te kunnen analyseren.

Oorzaak epilepsie

Nadat epilepsie is vastgesteld, gaan artsen op zoek naar een mogelijke oorzaak. Dit gebeurt vaak door aanvullend beeldvormend onderzoek. Onderzoek naar de hersenen moet aantonen of er afwijkingen zijn in de hersenen. Er zijn verschillende technieken beschikbaar, zoals een MRI-scan en CT-scan.

Erfelijkheid

In veel gevallen, iets meer dan helft, is er geen aanwijsbare oorzaak voor epilepsie.

Epilepsie is vaak een optelsom van verschillende factoren. In sommige gevallen is epilepsie erfelijk van aard. Dit is afhankelijk van het type epilepsie, het aantal mensen in de familie met epilepsie en de mate van bloedverwantschap. Het is mogelijk om een ruwe schatting te maken voor het risico op epilepsie.

Dit gebeurt door een erfelijkheidsdeskundige. De deskundige bepaalt het risico door uw situatie te vergelijken met vergelijkbare families. Bij mensen met een verstandelijke beperking komt epilepsie vaker voor, ongeveer 30% van hen heeft een vorm van epilepsie.

Leeftijd

Ook leeftijd speelt een rol. In principe komt epilepsie bij alle leeftijden voor. Epilepsie bij een kind begint vaak op jonge leeftijd. Ook epilepsie bij baby’s komt voor, dit ontstaat vaak bij de geboorte bijvoorbeeld door zuurstoftekort tijdens de bevalling. De meeste kinderen (van 0-18 jaar) groeien over epilepsie heen. De ontwikkeling van het kind verloopt bij de meeste vormen van epilepsie goed. Lees hier meer over kinderen met epilepsie. Tussen de 20 en 60 jaar komt epilepsie relatief minder voor. Na 60 jaar neemt de kans op epilepsie weer toe. De kans neemt vanaf deze leeftijd verder toe en is het grootst vanaf de leeftijd van 75 jaar.

Schade hersenen

Bovendien kan alles wat schade oplevert in de hersenen epilepsie veroorzaken. Hieronder worden een aantal mogelijke factoren en oorzaken van epilepsie kort toegelicht.

Beschadiging van de hersenen bij de geboorte. Bijvoorbeeld door een tekort aan zuurstof in de hersenen tijdens of na de geboorte.
Door een ongeluk, beroerte of ziekte zoals Alzheimer.
Ontstekingen in de hersenen, zoals hersenvliesontsteking
Stofwisselingziekten
Hersentumoren
Herseninfarct of hersenbloeding

Uitlokkers

Soms is er tevens een verband tussen een bepaalde situatie en de kans op een aanval. Dit worden ook wel uitlokkers (triggers) genoemd. Wanneer deze uitlokkers bekend zijn, kunnen deze vermeden worden. Bekende uitlokkers zijn bijvoorbeeld:

Overmatig alcoholgebruik
Bepaalde vormen van drugs
Slaaptekort
Spanningen, stress
Het niet innemen van medicatie

Symptomen

De symptomen van epilepsie zijn heel verschillend. Dit heeft onder andere te maken met het type aanval dat iemand heeft. Er zijn veel soorten epilepsie die ook verschillende aanvallen met zich mee brengen. Lees hier meer over de verschillende soorten epilepsie.

De verschijnselen bij een aanval wisselen per aanval. De meeste aanvallen komen spontaan op. Er is een kleine groep mensen die aanvallen voelen aankomen. Zij krijgen een soort van vooraankondiging. De voortekenen van epilepsie uiten zich op verschillende manieren. Zo krijgen sommige mensen vlak voor een aanval bijvoorbeeld hoofdpijn, worden ze duizelig, misselijk of zien ze lichtflitsen. Anderen krijgen een veranderde geur of horen vreemde geluiden. Dit wordt ook wel aura genoemd. Bij de mensen die de aanvallen niet voelen aankomen verschillen de verschijnselen en het epilepsie gedrag vlak voor en tijdens de aanvallen. De verschijnselen en het epilepsie gedrag kan bestaan uit:

Tintelingen in het lichaam
Schokken van het lichaam
Afwezig zijn, buiten bewustzijn
Staren
Draaien van de ogen
Verkrampen of verslappen van de spieren

Slapen en epilepsie

De relatie tussen slapen en epilepsie is vaak complex.

Enerzijds kan een verstoorde slaap een uitlokker zijn voor een aanval anderzijds kan epilepsie in de nacht zorgen tot slaapverstoring. Er zijn veel vormen van epilepsie die vooral in de nacht voorkomen. Zo zijn er bijvoorbeeld aanvallen die specifiek optreden in bepaalde slaapfases. De meeste nachtelijke aanvallen zijn kortdurend van aard en komen vooral in het begin van de nacht of juist vlak voor het wakker worden voor.

Ook kunnen andere factoren een rol spelen bij het ontstaan van epilepsie in de nacht zoals: invloed van de biologische klok, slaapgebrek, spanningen, licht en donker, ontspanning en inspanning en hormonale factoren. Veel nachtelijke aanvallen worden niet opgemerkt, terwijl ze kunnen leiden tot onveilige en risicovolle situaties. Bijvoorbeeld wanneer iemand tijdens een aanval ongelukkig valt, pijnprikkels niet voelt, zich bezeert of in een aanval blijft hangen (status epilepticus). Als deze situatie lang duurt, vraagt dit zo veel van het lichaam dat het levensbedreigend kan zijn. In sommige gevallen kan iemand zelfs plotseling overlijden ten gevolge van epilepsie. Lees hier meer over SUDEP. Het is daarom van cruciaal belang dat aanvallen tijdig worden opgemerkt, zeker in de nacht.

Met een detectiesysteem zijn nachtelijke aanvallen waar te nemen. Een voorbeeld is de NightWatch. Deze draadloze armband detecteert 9 van de 10 urgente aanvallen. Lees hier meer over de voordelen van de NightWatch.